Sekretariat

Jln. Jatayu no. A1 Komp. Raja Wali, Halim Perdana Kusuma Telp. 021.8009728

JAKARTA

Kamis, 28 Februari 2013


Jika sesekali berlintas di jalan Sumatra lintas timur, sempatkanlah berkunjung ke monumen Ompu Datu Parulas Parultop yang terletak di Perdagangan. 30 Kilometer dari kota kecil Lima Puluh. Tempat ini adalah tempat Ompu Datu Parulas Parultop meninggal di dalam sebuah pohon besar.
Kondisi tempat ini sekarang sangat rapi, bahkan menyerupai objek wisata untuk para peziarah. Jalan yang akan menuju ke altar doa terbuat dari konblok yang ditata rapi. Sehingga tidak terkesan kumuh.
Sebelum ke tempat ini ada baiknya kita mempersiapkan pisang untuk diberikan kepada monyet-monyet yang mendiami daerah ini setelah berdoa di altar. Konon menurut cerita, pemimpin kawanan monyet ini adalah monyet besar berwarna putih yang diidentikan dengan Ompu Datu Parulas itu sendiri. Dia akan muncul menampakkan diri jika keturunan aslinya datang berkunjung.
Begitu kita sampai ke tempat ini kita akan langsung disambut oleh penduduk yang tinggal di sekitar kompleks monumen. Mereka memang mencari penghasilan tambahan disamping menjadi petani dengan menjadi semacam penunjuk jalan bagi para peziarah. Mereka akan membawa pisang dan menyiapkan air untuk kita setelah selesai berdoa di altar Ompu Datu Parulas Parultop.





Di pintu masuk kompleks altar Ompu DPP terdapat Rumah Persaktian Datu Somalanggak Sitorus Boltok. Kisahnya dulu, datu ini adalah teman bertanding ilmu Ompu Datu Parulas di ujung masa hidupnya. Untuk mengenang hubungan diantara kedua orang sakti ini maka dibangunlah rumah persaktian di sebelah altar Ompu Datu Parulas Parultop.




Disebelah rumah persaktian Datu Somalanggak Sitorus terdapat tanah lapang kecil tempat monyet-monyet bersantai, lalu lalang sembari menunggu makanan yang dibawa oleh para peziarah untuk mereka.




Sedangkan altar Ompu Datu Parulas sendiri terletak di sebelah tanah lapang itu. Banguannnya dari semen berwarna putih. Di dalam bangunan itu terdapat altar tempat kita berdoa. Api dan dupa akan dinyalakan oleh para pengantar untuk menemani kita selama berdoa.
Sebenarnya bangunan mula-mula dulu bukanlah seperti ini. Namun memiliki bentuk yang lain berupa tungku seperti tungku Cina yang masih terdapat di sebelah bangunan berwarna putih tersebut. Menurut ceritanya dulu, orang Cina di daerah Perdaganganlah yang pertama-tama merawat pohon yang menjadi makam Ompu Datu Parulas Parultop. Mereka memperbaiki dan merapikan tempat tersebut sebelum dipugar kembali oleh Punguan Lumban Raja keturunan ompu Datu Parulas Parultop pada pertengahan tahun 1970-an.




Selepas kita berdoa, kita bisa memberikan monyet-monyet itu bekal yang sudah disiapkan untuk mereka. Yaitu pisang. Hanya untuk pemimpin harus khusus diberi satu sisir untuknya. Monyet pemimpin itu tidak akan mau memakan jika diberi satu-satu.
Berjarak 200 meter dari altar, barulah ada pohon…. Yang kini telah dipugar dengan menggunakan semen menjadi monumen Ompu Datu Parulas Parultop. Konon, setelah berusia sangat lanjut dia mengasingkan diri dari dunia luar dan memilih bertapa di dalam sebuah pohon besar. Dia berpuasa, tidak makan tidak minum walaupun makanan tetap teratur diantarkan oleh anak-anaknya, namun tidak disentuhnya. Sampai pohon besar itu satu saat akhirnya tertutup, membawa Ompu DPP turut serta didalamnya. Didalam pohon itulah akhirnya Ompu DPP meninggal.
Replika pohon besar yang telah dipugar tersebut bisa dilihat seperti di foto.



Desember 2012

Senin, 25 Februari 2013

ZIARAH KE MAKAM OMPU NA GABE BATU

Posted by Unknown On 02.42

Situs ziarah ompu na gabe batu terletak di dekat Desa Pusuk II. Untuk menuju ke Tungkup ompu i, harus berjalan kaki masuk melalui Huta Sipang, itulah kampung mula-mula marga Mahulae. Masih ada tersisa beberapa pohon besar yang dulu mungkin digunakan sebagai benteng yang mengelilingi huta.




Jarak yang ditempuh untuk mencapai situs tersebut dengan berjalan kaki kira-kira sejauh satu kilometer dari jalan masuk di Huta Sipang. Jalan berbukit yang dilewati tidaklah sulit untuk dilalui karena jalan setapak ini sehari-harinya juga digunakan mereka yang tinggal di daerah itu untuk menuju ke sawah mereka. Walaupun di sepanjang jalan hanya ada sawah-sawah di kiri-kanan, namun pemandangan alam cukup menghibur bagi mereka yang merindukan suasana alam di pedesaan dengan udaranya yang bersih.









Setelah berjalan kaki melewati areal persawahan itu maka akan terlihat tungkup Ompu Na Gabe Bate. Sebuah rumah-rumah kecil terbuat dari kayu, beratap ijuk dan bermotif gorga. Di setiap sudutnya terdapat singa-singa. Namun sayang bangunan kecil ini tidak terlalu terawat. Kondisinya rusak dan banyak semak disekitarnya. Rumah-rumah ini berfungsi menjadi semacam pintu masuk bagi yang ingin ziarah mengunjungi Ompu Na Gabe Batu.




Tak jauh dari situ barulah terletak tempat peristirahatan Ompu Na Gabe Batu. Sebuah makam yang bentuknya persegi empat 2x3 meter dengan atap yang menutupinya. Bangunan makam ini dibangun tahun 1970-an.







Disinilah, prosesi ziarah dilakukan dengan berdoa. Bisa juga dengan menghidupkan rokok.
Setelah selesai ziarah, para peziarah bisa membersihkan dan menyegarkan diri dengan mandi di air terjun yang terdapat di belakang makam Ompu Na Gabe Batu. Konon, dulu tempat itu juga adalah tempat pemandian Ompu i semasa hidupnya.



Desember 2012




Situs Batu Penempah Golok ni Op. Na Gabe Batu

Satu lagi situs yang berhubungan dengan sejarah keberadaan Ompu Na Gabe Batu adalah sebuah batu tempat ia menempah sebuah golok menjadi senjatanya. Menurut cerita golok tersebut hanya bisa digunakan oleh Ompu Na Gabe Batu sendiri, tidak bisa digunakan oleh orang lain.

Situs ini terletak di Tinjoan, dekat Pakkat. Kalau dilihat sekilas nampaknya seperti batu biasa saja. Namun inilah batu yang menjadi salah satu bukti tingginya Hadatuon Ompu Na Gabe Batu. Golok ditempa sendiri menggunakan ilmu diatas sebuah batu, yang sampai sekarang bekas tempahan itu masih terlihat dengan sangat jelas.





(Gambar diambil oleh Bernard Mahulae)


















Selasa, 19 Februari 2013


PATIK JALA UHUM

Luhut Pinompar ni Datu Parulas Parultop Pusuk-Buaton-Mahulae sahata satolop manghatindangkon:

1.     Datu Parulas Parultop Sitombang tano jala Sisuan Bulu di Negeri Pusuk dohot na humalingna
Tano Negeri Negeri Pusuk dohot na humaliangna tangkas do i tano hinongkop sian angka musu, tombangan luat tetek ni mudar, tano tombangan ni ompunta Datu Parulas Parultop (DPP). Datu Parulas Parultop do Sitombang tano jala Sisuan Bulu di Negeri Pusuk dohot na humalingna.

2.     Tano dohot harajaaon di Negeri Pusuk dohot na humalingna,  pusako ni marga Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM)
Tano dohot harajaaon di Negeri Pusuk dohot na humalingna, ima pusako sian Ompunta Datu Parulas Parultop (DPP) na diwarishon tu na tolu anakna ima marga Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM).

3.     Hak Ripe-ripe Na So Jadi Pangompolan
Ripe-ripe do marga, harajaon, adat tarombo, pusako, arta, tano, dohot barang na diwarisson ni ompunta sijolo-jolo tubu; gabe patik jala uhum di hita luhut marga Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM) di Negeri Pusuk dohot na humaliangna. Alani i, ripe-ripe ni Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM) do tano dohot harajaon di Negeri Pusuk. Hak ripe-ripe i, tung na jadi pangompolan, ndang boi siahut turpuk jala sitodo lomo ni roha, pajolo gogo papudi uhum. Ingkon sisoring do uhum, siadapari gogo, tu sahata saoloan asa tubu hadameon, martua jala gabe di luhut pomparan ni Datu Parulas Parultop, Pusuk-Buaton-Mahulae.
Taringot tu arta pusako i di dok sijolo-jolo tubu do; Habang pe lali, ndang habang tungko; habang pe tungko, ndang habang tano. Lapatanna, lali boi do habang, anggo tungko ndang boi habang; tung habang pe tungko dihabangkon halisungsung manang aek magodang, mago manang busuk, alai ianggo tano ndang habang, hot do tano dohot harajaon Negeri Pusuk di ingananna, tano  hak adat, pusako sian Ompunta Datu Parulas Parultop (DPP) tu  anak na tolu: Raja Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM). Ido patik jala uhum  na so jadi mose hombar tu adat-istiadat, nataradat dohot naniadathon na pinungka ni Ompunta si jolo-jolo tubu na hot togu jala na ingkon sihajongjongkonontonta  di tano Negeri Pusuk dohot na humaliangna. Songon nidok ni torsa Batak, “Hak ripe-ripe i ndang tarbahen jadi pangompolan, hak pangompolan i ndang tarbahen jadi ripe-ripe!

4.     Ruhut-ruhut ni Parhutaon dohot Mamungka Huta
Molo mamungka huta ingkon jamot diangka adat dohot uhum, ingkon adong parripe jala adong namora huta, cukup dibilangan ripe na mangulahon ulaon adat, ipe asa dirungguhon di jolo ni raja huta na mangalehon tano i, raja ni boru, raja ni hula-hula, raja ni dongan sabutuha, raja bius, jala ingkon ditolopi raja panggomgom (Raja-raja Pusuk-Buaton-Mahulae) Negeri Pusuk, na jongjong di pansa na hundul digadu, na tangkas umboto sejarah ni tano  pusaka i, asa unang adong mandaho angat dohot late ni roha; sitiop gantang tarajuan, hatian na so ra monggal; sihorus na gurgur, sitambai na longa; sijaga pintu jae dohot pintu julu si Tombang tano si Suan bulu. Asa songon hata ni natua-tua, Na marpusuk ni lenteng, marbunga ni rintua; na marhaha maranggi, mardongan sabutuha ingkon sahata sapandohan na laho mangula siulaon nang na mangalean huta manang parhutaan pe. Dungi molo nunga dapot sada rim ni tahi jala ditolopi luhut raja-raja, ingkon denggan ma antong huta i diadathon mangihuthon adat itiadat ndang holan gabe tano pandege-degean.
Luhut huta na so diadathon nang huta na tarulang naung ditinggalhon pangisina, ndang hot be i goaron huta, alana i  ingkon mulak hak ni tano i tu bona na ima tu Sitombamg tano huhut  Sisuan Bulu di Negeri Pusuk dohot na humaliangna: Datu Parulas Parultop na diwarishon tu anak na natolo Raja Pusuk, Buaton, Mahulae (PBM) mangihuthon partonding uluan  ni huta panjaean na pinasahat tu nasida be parompu-ompu na ditorushon tu angka pinomparna be. Ingkon ingot hita dipoda jala benget di tona, "Tuko na so jadi butbuton, gadu na so jadi sesaon”. Ido patik na so jadi mose, uhum na so jadi muba.

5.     Manat Unang Tarsuga, Sisip Unang Tarrobung
Habang sitapi-tapi, songgop siruba-ruba; patik na so jadi mose, uhum na sojadi muba. Togu ninna urat ni bulu, toguan do urat ni padang; Togu pe nidok ni uhum, toguan do nidok ni padan. Manat hita unang tarsuga, sisip unang tarrobung mandalanton turpuk hangoluon, harajaon nang paradaton di Negeri Pusuk.

6.     Masiamin-aminan songon lampak ni gaol, masitungkol-tungkolan songon suhat dirubean
Tuat pandurung nangkok pandoran, tampak ma hita hundul, marsada roha sapandohan, gok pasu-pasu na sumurung, jumpang sangap nang pansamotan, marsada roha hita masihaholongan. Ingkon tanda ma hita na marsabutuha Pusuk-Buaton-Mahulae sisada hata sisada ulaon sisada anak dohot boru.  Masiamin-aminan songon lampak ni gaol,  masitungkol-tungkolan songon suhat dirubean ai ido asal mula ni hagabeon, hasanganpon nang hamoraon. Marimbangkon dohot angka donganta hombar balok, tung dao dope hita hatinggalan dimajuon dohot hapistaron. Alani i ingkon marsada ni roha hita masiurupan na mardongan sabutuha khususna ma i Pusuk-Buaton-Mahulae na tinggal di Bona ni Pasogit nang angka na di luat sileban na laho pamajuhon jala patimbulhon goar ni Ompunta Pusuk-Buaton-Mahulae (PBM).

7.     Somba marhula-hula, manat mardongan tubu jala elek marboru
Molo naeng hita gabe, ingkon somba jala hormat ma hita antong marhula-hula. Ai sian Hula-hula i do asal ni hagabeon dohot hatuaaon, horong pambuatan ni boru di hita.
Molo naeng hita sangap, manat ma hita mardongan tubu, mardongan sabutuha. Sangap tu angka ginjang ni tutur. Unang tabahen hundulanta tumimbo sian ama manang hahanta nang pe tumimbo pangkat manang hamoraonta! Unang pajolo-jolohon hita manjalo jambar manang mandok hata molo disi dope natua-tua manang ginjang ni tuturta, ingkon pantun martutur hata jala marpangalaho. Ido mambahen sangap ditonga-tonga ni dongan sabutuha, dijolo ni dongan, loloan natorop nang masyarakat pe.
Molo naeng hita mamora, turut jala elek ma hita antong marboru. Unang tabahen angka borunta dohot helanta i songon dakdak sisuru-suruon.  Elek tapangido pangurupion nasida. Taingot ma hata ni bungku i: “Hai hamu angka natua-tua, unang digintali hamu ianakkonmana i!


Molo taradoti jala tapardagingkon poda “dalihan na tolu” na uli na denggan i di ngolunta, gok ma tua hagabeon, hasangapon nang hamoraon jaloonta di portibi on.
 

Ia ompunta Tuan Ampir adong do sada pinomparna nahasaktian jala datu najogi. Tarbarita do hadatuonna dohot hagogoon na nang jogina. Songon on ma hatoranganna: partonding. Ia  amang ni na gabe Batu on: ima Ompunta Tuan Ampir anak ni Datu Parulas Parultop. Ia na gabe batu on tolu do nasida sabutuha:
1.      Op. Raja Suasa Mahulae
2.      Op. Tingkian Mahulae
3.      Op. Nagabe Batu Mahulae

Jala ama ni natolu on ima songon naung ginoaran di ginjang i ma tuan Ampir tubu ni Datu Parulas Parultop paitolu ma ibana. Ia partubu ni na gabe batu on songon na asing do partubu na sian donganna najolo, ia Na Gabe Batu on tubu ni namborunta do on, ima boru ni Ompunta Panuju (Tuan Ampir) Mahulae. Dilaon-laon ni ari disuru Ompunta ma ibana mardengke tu aek margagan ima na tingkan dolok huta batu (tutoru ni dolok huta batu), huta ni si Raja Tunggal (huta ni Sihotang Hasugian) tingki lao nasida marhuta sada tusi maningkir si Raja Tunggal. Lao ma namborunta on tu aek margagan on maridi laos mandurung ma ibana disi. Tingki namandurungi ibana ndang adong dapot ibana dengke i alai ianggo bunga-bunga sai ro tu durungnai jadi dung ro tudurungna i diambukkon tu toruan. Didurung muse alai ro tong bunga-bunga on tu durungna. Jadi sai marulak-ulak ma bunga-bunga i tu durungna i nang pe sai diambungkon. Jadi ro ma boru Simarsoit on, “bunga-bunga sai ro dengke so adong dapot”, ninna. Gabe dipangan ma bunga on laos mulak ma ibana tu huta laos so adong do dapotsa ianggo dengkei. Dung dipangan bunga-bungai ndang sadia leleng nari manggora ma namborunta on. Jala? Huma dibulanna gok ma arina, tubu ma gellengna. Dung tubu gellengna on, alai asing do partubuna sian donganna jolma ai hibul do songon gundur alani i sogo ma roha ni boru Marsoit mamereng natinubuhon nai gabe diambolongkon ma tu parik na do nok tu huta i.

Dinasa hali ro ma udan mansai por situtu jala ronggurpe marlisilik-lisik jadi disalip ronggur i ma na songon gundur i jadi dung disalip pintor ngoa-ngoa ma soara ni dak-danak oa-oa ima habegeon sian jabu hape nabalutan do pas poso-poso on jadi dung dibege ao-oa dak danak do hape i do sinalip ni ronggur i gabe laos dialap ma diboan tu jabu. Dung diboan tu jabu huhut di borhos ma dibaen ma sanganon asa las. Rut-rutan golang-golang ullusan pura-pura ma anakna on boi ma mardalan-dalan tu alaman jala marmeam-meam dohot donganna dakdanak laos dibaen ma goarni anak na on na gabe batu, ala ni pangalahona sai holan na panggoraon do jala tung jungkat do jala nang tuangka donganna manang aha parenta ni natua sai dialodo ndang olo mangoloi poda ni natorasnai nang pe dilissingi natorasna ndang diterge gabe marrara do dagingna i sude nabalutan do ibana. Dung I godang-godang, asimun ma ibana ulluson pura-pura balga ma ibana, alai lan balga ma nang pangalohona ai sai suhar-suhar ni poda ni amana do alusna huhut panggoraon do sipata ndang marpantang hatana dohot pangalahona nunga mansai jot-jot sai dohot amana dohot inana gabe hona toruan dibaen ibana na sopatut diboto halak pe diboto ibana. Marbada pe ibana tu angka donganna sai talu do dibaen manang ise nang pe guru dekkar manang beha pe ha datuon ni halak dohot gogona sai dipatalu ibana do dalona i. Ia na gabe batu on lam leleng mansai tamba do nabinotona dohot hatangkangonna, jadi alai sai tong ma lam martamba-tamba  pangaduon ni halak dohot haboratan ala ni angka paraloanna laos so adong  be hasonangan nasida alani pangalaho ni anakna i. Jadi ala ni i ndang be tartaon nasida be pangalaho ni Na Gabe Batu on, tarlobi mai ruhut ni angka adat-adat tu angka boru-boru ni halak na asing, gabe tubu ma roha ni natorasna mamingkirhon tu inganan na asing sian dos ni raha nasida. Gabe ditaruhon ma anakna on tu tombak ladang Tinjoan. Laos disi ma ibana marlobu tarida dope lobu i sahat tu saonari. Tanda disi adong do disi lobuna dohot sada ditinggalhon pisona/golok podang laos dohot dibatu di Tinjoanni tarida do sahat tu tingki on. Dung i, dung di ida tongtong sai marjahat dohot pangambatan ni angka pamolus sian ingananna i ai tardingkan dalan do hape lobu ni Na Gabe Batu i asa manang ise mamolus sian  i sai tong do diganggu. Ai molo adong angka pamolus didia Na Gabe Batu I asa manang ise mamolus sai tong diganggu. Ai molo adong angka pamolus  diida Nagabe Batu on, molo adong marhuta sada manigor dibuat do i jala diallangi, songon i ma dohot na asing. Dung diida natorasna manang mangalu-alu angka dongan dipaboa, ma pangalaho ni anakna i, gabe tubu ma rohani amanai naeng painsaton ibana sian lobu nai. Tubu ma muse roha ni amana  dibagasan rohana paunsatonna ibana sia i. 

Tagan disi ma ibana maringanan adong ma halak Barus namargoar si Halende. Ai si Halende on, datu do on jala nagogo do ibana jala na timbo. Ia si  Halende on pardalanan ni on sian Barus tu Tao Toba Samosir do mangihuthon barita ni halak ala ni hadatuonna. Paridian ni si Halende on di Barus do, ianggo parburionna di Tao Toba Samosir do laos disi ma ibana mangan sansogot do didalani sian Barus sahat tu Tao Toba sai dibege-bege ma nagabe batu do kabar-kabar ni si  Halende on.  Jadi sai naeng do jumpangan ibana dirohana manang nabahe do tutu hajogionna dohot hadatuonna. Dinasahali dibereng/diida si Halende ma  pamantikan ni sada bulu godang diponggol nagabe batu: dipussu ni bului do diponggol laos bingkas ma tu ginjang punsu ni bulu i mansai timbo situtu: didok rohana dibagasan asa longang si Halende  naeng mamereng i. Disada tingki di pardalanan ni si Halende on diida ma tutu pamantikan ni bulu i nunga mansaitimbo longang ma tutu ibana mamereng pamantikan ni bulu I gabe didok rohana ma dibagasan, “adong dope nauntumimbo sian ahu ise ulaning i? alai ingkon hu jumpai ma ibana na nabeteng nagogo manang datu natarbarita do ibana”. Jadi ala ni sai dilului  ibana ma.

Jadi disada tingki  pajumpang ma nasida disi umma dingkan toru ni dolok I ma sada ladang ni Mogothualu/marga Buaton. Dung jumpang nasida, marbada ma nasida disi diumpabai leleng do nasida marbadai gabe batu laos jala mapepe angka rambai dipopo partinjuanna i. Talu ma si Halende dibaen Na Gabe Batu i laos maporus ma ibanna sian inganan parbadaannai. Sahat tu tingki on ndang olo tubu ramba di ingananan parbadaannai. Tarida do i sahat tu nuaeng.

Disada tingki, marpingkir ma amana dohot donganna taringot tu pangalaho ni Na Gabe Batu on. Ala holan amana do dihabiari manangnda disegani si Sorba, na gabe batu on. Molo manang ise ndang hea ditangihon ibana. Hibul ma roha ni nasida mambahen sungkun-sungkun tu anak na on. Manang tudia pe binaen maringan sai mangkorhon hasesega jala mangkorhon hamagoan do dibaen ho pangalahom tu sude jolma na ni idam. Alani i tudia do  baenon? manang  nanibunumuna asa mate ho? ninna. Jadi dialusi nagabe batu ma songon on, “molo nunga lomo rohamu mate ahu ba roham ma disi. Alai on tonangku tu hamu sai unang ma olo hamu datu songon au on, jala unang ma hamu nagogo songon au on, jala unang namalo songon au on”.

Jadi sude hata ni Na Gabe Batu on dipangalohon ma asal ma mate ibana, dirohani amana dohot sude pamilina. Dung songon i pangkataion nasida diboan ma ibana tu huluan ni  sampuran Sipang, i ma sampuran Sibohong. Maksud nasida disi asa laos madabu ibana tu toru ni sampuran Sibohong i. Dilonongkon ma tutu ibana di aek i, alai danang lonong ibana gabe batu ma ibana disi. Jadi dung batu ibana sonak ma manang tombak ma aek i sude. Binsatma aek i ndang adong be mardalan aeki tu toruan gabe sonakma jala binsat-binsat  aek i sahat tu huta Sipang. Jadi hinorhon ni i gabe mumbang ma angka losung dihuta i jala marmatean angka pinahan dohot angka manuk ala ni i. jadi dung songon i, gabe mabiar ma nasida. Mardatu ma nasida martondung manang songon dia do baenon taringot tusi. Saut  ma dibaen parmanuhon lao martondung. Jadi didok datu i ma tu amani Na Gabe Batu i songon on, “ingkon margondang dalan jala ulos pangiring do manarat batu I asa bo”, ninna. Alai umbaen na laos dipojong-pojong nasida batu ndang boi meret nanggo humutik Na Gabe Batu I dibaen nasida.

Jadi dioloi nasida ma parmanuhon ni datu i jala dibaen mai boi ma tutu diboan nasida ma batu on di  jampal-jampalan na donok tu huta i di parpadangan. Dung diboan nasida disi asal adong mamolus pinahan manang horbo dohot manuk mamintor mate do. Dung diida nasida songon i tong do hamamago hape disi dibaen, gabe naeng ma pamunsatonna muse sian I alai ndang boi meret nanggo humutik ndang boi. Jadi dung songon i gabe ditahi nasida ma muse songon si parjolo i gondang dalan ma dipalu nasida ma Na Gabe Batu I gabe tu lambung sampuran simpang, tungkan dolok ni simpang i. Laos dibaen nasida ma tungkan toruanna i sada ruma parsantian/tungkup jala dibaen ma mualna disi. Dibaen parsungean  sada disi tungkan dolok-dolokna. Dung dibaen nasida ma sada Pangulu Balang/Panglimana disi tungkan dolok-dolokna. Dung dibaen Na Gabe Batu disi/horas/hipas-hipas jala marpinompari ma turunan ni Tuan Ampir dohot dongan sabutuhana sude. Sahat tu tingki naparpudi on sai  dipature-ture do jala nuaeng laos dibangun angka pomparanna do gabe dibaen ma diatas simin bidangna 2x3 meter, timbona kira-kira 1 meter. Alai sahat tu sadarion ingkon pantun-pantun jala hohom do manang ise ro naeng marnida Ompu Na Gabe Batu. Songon i ma sejarah Ompu Nagabe Batu.

NB : Molo adong halobion  hurang denggan hita manukkar boi ditamba dohot dihurangi. Mauliaete jala horas sian ahu.


Op. Selvia Mahulae
Yogyakarta, 24 Agustus 1985

Minggu, 17 Februari 2013


Sejarah Pardalanan ni Ompunta Datu Parulas Parulop
Na gabe Sahat tu huta Pusuk Kecamatan Parlilitan

Ia anak ni Tuan Mogot Pinaungan dua do:
1.     Tanjabau
2.     Daru Parulas
Dilaon laon ni ari marbada ma Si Tanjabau dohot anggina Datu Parulas, ia bingkas ni parbadaan nasidai songonon ma :
Ianggo Si Tanjabau rap dohot natorasna dope ibana na padot do ibana mangula ulaonna jala naburju suman songon Amana dohot Inangna sisogot ibana tu balian sibodari mulak tuhuta. Alai ianggo anggina ima si Datu Parulas on sai holan namarguru hadatuon do ibana jala di parguruhon amana do ibana marguru hadatuon jala on do hasian dinatorasna. Ala sohea ibana mangula ulaon sai tar umpudi do ibana laho mangan dilehon natorasna. Dinasadari  saimarhusori ma rohani Sitanjabau mar pingkir ma ibana taringot tu angina Datu Parulas on ninna rohana madibagasan, boasa sohea hami rapdohot anggiku mangan si arian? Sai dipikkiri ibana, dinasadari disada tingki mulak ma ibana sian balian tuhuta, dilului ibanama, manang di diado dibahen inangna indahan ni angginai, disigati mahudon indang adong be disi indahan, dung sai dilului ibana jumpangsama diparapara do di baen inangnai, jala di pohul ma indahani di parindahanan songon naotik ma berengon indahani alai nunga tung apala polsit  situtu dibahen. Disigati ibanama indahani nunga godang isina jala dibaen ma angka  dengke dohot juhut natabo tu bagasan indahani disi dibereng Sitanjabau songoni manigor hansit ma rohana marnida inangna dohot marnida anggina Datu Parulas. Dung mulak inang na sian balian sibodari dimuruki Sitanjabau ma inangnai ninnama, Tung na sopatut do pambaenan mon inang tuahu songonon ma didok, ia au sai holan na mangula do ulaonku tu balian si sogot sahat tusibotari, suang songoni sibotari sahat tu sisogot do ahu tu balian hape ianggo anggingku Datu Parulas indang hea dohot  mangula tu  balian, alai sai ibanado naumbutong-butong di bahen ho jala sai ingkauna do natumabo dibahenho. Nasopatut do pambahenanmon tu ahu marnalian doho hape maranak ninna ibana tu inangnai, pola do laho tangan na tu inangnai alani murukna.
 Jadi alani sai sogoma rohani Sitanjabau marnida angina Datu Parulas, gabe tubu parbadaan di nasida, ala sai holan na marbadai ibana tu hahanai gabe tubu ma roha ni Datu Parulas maninggalhon natorasna nang dohot hahanai.
Borhat ma ibana sian huta Harian Nainggolan huhutma diboan ibana ultop na jala hundulma ibana dibatu guru na dilambung ni hutai, ianggo na jolo molo di dege dingkan ujungni batugurui, mangihuthon baritai monggaldo batui ai songon na gantung do batu gurui. Hundul ma Datu Parulas disi jala sai marhusori ma rohana naeng tudia ibana laho, tingki na marpingkiri ibana diida ibana ma sada anduhur Tabu songgop di batugurui dungi diultop (tembak)  ibana ma anduhur tabui alai indang hona, habangma anduhuri tu bariba ni tao toba jala huhutma dilele ibana lao manembak pidongi, dung sahat ibana tu bariba ni taoi di ultop ibana muse pidongi alai tong dang hona habangma muse anduhur tabu tungkan hasundutan. Sai dilele ibana ma sahat  tu tombak (hutan), alai tong-tong  habang pidongi dompak hasundutan dung songgop pidong i  di ultop ibana ma muse alai tong ndang hona, sai songonima ibana ganup ari ganup borngin sai  mangalele anduhur tabui tu tombak  longo-longo, laos  gabe ditombak  i nama ibana marborngin ala nunga bot ari.
Nunga sahat be Datu Parulas on tu tombak longo-longo manang tombak naung limutani disi ma ibana modom didangka ni hau manang di urat-urat Nihau ala naung loja ibana manembak manang marultop anduhur tabui. Ndang ma biar ibana disi alani hadatuonnai. Manogotnai dungo ma ibana ala naung tiur ari, disi hehe ibana dibereng ibana mamuse anduhur tabui laos dibuat ma ultop na jala ditembak ibanama muse alai ndang hona anduhur i laos habang ma muses anduhuri tu toruan ni tombaki. Ianggo sipanganon ni Datu Parulas on angka pidong na asing dohot angka juhut na adong di tombaki, ai namalo do ibana marultop manang martembak alani hadatuonnai songoni ma ibana manang sadia leleng di tombak longo-longoi angka pidong dohot juhut do sipanganon na disi. Alai anggo anduhur tabui ganup hehe ibana sian podoman na didaling ni haui manigor sai dibereng ibana do anduhur tabui laos dibuat ma muse ultop na laho menembak anduhur tabui alai tong do dang hona jala ndang dapot ibana  pidongi, laos habang  ma muse anduhuri alai sai tong do diihutton  ibana.  Nunga manang sadia leleng ibana songoni, bot ma ari muse jala marbornginma ibana di tombaki alani nungnga jonok tu huta jala nungnga tarbege tahuak ni manuk sian parbornginannai diboto ibana ma naung jonok ibana tu huta. Alai ianggo anduhur tabui ndang di ida ibana be manang tu dia laho. Gabe sada dalan mai di bahen Ompunta Mula Jadi Nabolon pidong anduhur tabui manogihon ibana jala dalan na asa unang lilu ibana ditombak longo-longoi, dungdi topi ni tombak i ibana dibereng ibana ma adong ma hauma disi jala adong sopo, ia hauma on haumani Tuan Nahodaraja do jala marga Simbolon, ala naung bot ari laos marborngin ma ibana disopoi alai ianggo sipanganon na ima juhut nunga diboan ibana hian sian tombaki. Sogot manongoti dung tiur air hehe ma ibana laos dibuat ma ultopna laho martembak mangalului sipanganon na, alai  adong do nungnga ditinggalhon ibana  hian juhut disopoi jala digantukkon di  para-para atik boha  moloro anon pamuro eme tu son asa diboto na adong  do jolma marborngin disopona on.
Jala diingot ibana ma podani natua-tua molodapotan marburu halak jala dibolus sian sopoi ianggo adat na ingkon tinggal honon na do juhut na dapoti songon i ma adat na pinungkani ompunta sijolo-jolo tubu.
Dungi laho ma ibana muse masuk tu tombak i naeng martembak manang marultop angka pidong dohot juhut asa adong panganonna muse bodarinai. Manogot nai disuru Tuan Nahoda Raja ma boruna ima Si Bintang Maria tu hauma lao mamuro eme, lao ma tutu boruni rajai ma muro tu hauma sahat ma ibana tu soponai jala masuk ma ibana tu sopi i, alai dung masuk ibana tu sopoi di ida ibana ma sangkot juhut digantungkon di para-para nisopoi jala songgotma rohana, ise ma ulaning mambahen juhut on? dung di ida ibana namasai mulak ma ibana tuhuta jala mangalu-alu ma ibana tu amana tuan Nahoda Raja ninnama, umbahen natibu ahu mulak ahu amang sian hauma songonondo;
Amang dung sahat ahu nasogot tu sopontai huida hutingkir jala jou-jou do ahu sian sopotai alai ndang adong mangalusi jadi, ninna amanaima  songonon doi boru hasian ninna amana mangalusi, ndang pola manang ise i naadong do mamolus parburu sian  sopontai jadi toho ma dapotan huroha ido  umbahen ditinggalhon juhut i songon i do adatna ninna amana mangalusi. Marsogotnai laho ma muse disuru tuan nahoda raja ma boruna si Bintang Maria mamuro tuhauma tarsonggot situtu marohana, disi sahat ibana tu sopoi diida  ibana ma muse gantung juhut di sopoi. Jadi longang situtu ma boru ni raja i marnida namasai ala ndang adong didapot disi manang ise huhut do diberengi humaliang  ni  sopoi jala dijouhon alai ndang adong diida manang na ise disi.
Ia Datu Parulas on  sogot do ibana lao tu tombak i  molo nunga buha-buha ijuk pintor  ditinggalhon ibana do sopoi laho marultop marburu laho mangalului sipanganonna, mulakma muse boru ni raja i tu huta dipaboa ma namasai tu  amana dohot  tu inangna, laos didok  ma tu boruna si Bintang Maria songon on ma i ito manogot lao ma ito tu hauma i alai arop ma ibana manang ise do jolma na marborngin disi asa diboto ho ninna, alai sogot ma ho tusi da!. Dung manogoti sogot ma boru ni raja i lao tu hauma jala diarop  ma nanget-nanget jala sipsip ma ibana mandapothon sopoi di dapot ma tutu adong do jolma disi, jadi dung didapot adong jolma disi ninna boru ni rajai ma mandok, ise do hamuna di sopoi? Mamintor dialusi Datu Parulas parsultop ma ahu doi boru ni raja nami, dung mangkatai nasida disungkun Datu Parulas ma tu boru ni rajai ninna ma,  tombak dia do on jala ladang dia do on boru ni raja nami? Dung dibege ibana sungkun-sungkun nai dialusi boru ni raja i ma onma Tombak Simatua jala ladang ni Tuan Nahoda Raja marga Simbolon sian Sionom Hudon ninna dung I disungkun boru ni raja i ma ibana muse ai ise do hamu, siandiado hamu manang lao tudiado hamu, ise ma goarmu? Alai tong ndang masipaidaan dope nasida. Dialusi Datu Parulas ma hata ni boruni rajai songon on, ndang huboto manang sian dia ahu rotuson ai nalilu do ahu sahat tu son huhut ma dipungka muse hadatuonna ninna mangalusi. Ia ahu boruni raja nami namatek-tek sian langit do ahu jala mapultak sian bulu do ahu boruni raja nami ninna ibana; dung dibege buruni rajai hata ni nasian sopoi asima rohana jala serep mangkatai, jala laos didok boru-borui ma tu ibana roma hamu sian sopoi asa tangkas hita mangkatai  ninna boru-borui ima mandok, tu na dibagasan sopoi maila do ahu boruni raja nami mandapothon hamu tubalian, ai behama jolma ma nalilu do ahu di tombak  longo-longo jala tombak naung limutan on jala nungnga marbulan-bulan ninna ma mangalusi. Ia Datu Parulas on ala naung leleng ibana nadi tombak i nungnga habis be pangkeanna jala nunga marsaemara ibana ala naung leleng situutu ibana di tombak longo-longoi.
 Dung Sae pangkataion nasida alai ndang masipaidaan, mulak ma muse boruni rajai tu hutana di paboama namasai tu amana dohot  tu inana sude pangkataion nasidai, roma sungkun-sungkun ni amana tu borunai ninnama; Ise ma ibana ninna, lao tudia ibana, manang sian dia ibana jala ise magoarna. Jadi dialusi borunaima amanai dohot inanai tung apala torang do di patorang pangkataion nasida laos dipaboama songon on. Ibana ninna ndang diboto  manang siandia rotuson ai nalilu  do ibana jala nama dek-dek sian langit namapultak sian bulu do ninna ibana, alai di sungkun do ahu tombak dia magoarni on jala ladang dia jala huta nise jala ibana ndang olo ruar sian bagasan sopo I ai maila ninna ibana mandapothon ahu tu balian. Jadi roma tuan nahodaraja didokma tu borunai: ah namandongkon aha do ibana huroha tu luat on jadi alani i jouma jolo naposo tu son asa dialap ibana jala pinatangkas sude pardalananna manang naeng tu dia ibanan manang siandia ibana manang ise goarna. Dialap boruni rajaima tutu angka naposona tu jabu ni rajai laos didok  tu nasida:  lahoma jolo hamu mangalap tu hauma adong ninna si Bintang Maria di si  sahalak naro sian tombak i na so binoto goarna jala hutana tujuanna pe ndang binoto manang aha, ra namandongkon hadatuon dora ibana ro tu luat on ise ibana asa pinatangkas manang aha do  nani ulana manang siandia rotu son, alai boan hamuna pangkeanna, nalilu dora ibana di tombaki ninna rajai tu angka naposona.  Ia tuan Nahoda Raja  pe tong do datu bolon jala natar barita do hadatuonna tu angka Luat na asing. Molo manganggarhon hadatuondo ibana rotuson asa masi ujian hami dison. Borhat ma nasida dipaborhat  tuan nahoda raja marga simbolon tu haumanai asa diboan tu huta ibana jala asa tangkas mangkatai dohot raja i huhut ma ditona-tonai nasida songon on.  Unang pola disungkuni hamu be ibana taringot tu pardalananna, alai dok hamu ma asa mangkatai hamu dohot rajai dijabunta taringot tu haroromuna tu son ninna rajai ma tuangka naposonai olo rajanami ninna huhut borhatma angka naposonai. Dung sahat nasida tu hauma didoknasidama tu Datu Parulas parultop  songonon, beta hamu ma jolo hita mulak tu hutanami asa pajumpang hamu mangkatai dohot rajai ninna nasida ma tu Daru Parulas. Laos didok Datu Parulas mangalusi nasida olo rajanami diboan ma ultopna laos dipangke ma pangkeanna nabinoan ni angka naposo ni raja i  jadi rapa mulak ma nasida tuhuta tu bagas ni rajai dung sahat nasida tu bagas ni rajai didok rajaima tu Datu Parulas, hundul ma hamu di son ninna ma tardingkan halangulu alai roma ibana mandok dison ma ahu rajanami ninna ibana. Dipungka nasida ma mangkatai dohot rajai songon on. Sian dia do hamu ro tuson manang tudia do hamu,  ahama ni ulamu tu son huhut ma dialusi ibana ndang huboto rajanami ai nalilu do ahu ditombak on ninna ma mangalusi raja i.  Jadi disungkun rajai ma muse ibana ise ma goarmu?  Sai diporsan ibana jala sai maol do dialusi hata ni rajai laos didok ma mangalusi ninna ma ia ahu Datu Parulas Parultop do ahu raja nama ninna ma mangalusi. Disi dibege Tuan Nahoda Raja alusna manang boa-boa ni Datu Parulas sude hata nai tung tangkas ma diparrohaon na Datu natarbaritai do hape ibana na ro sian luat na dao lao didok rajai ma tu ibana, hubege sian hatami sude dohot alusmu na datu do ho jala na malo jala natarbarita. Jadi songon on hian adong do parmusuon di ahu nuaeng tu Simsim/Ulu merah halak Pak-Pak dompak habinsaran di balik di Dolok Sompolon molo boi do taluhononmu musungki hu lehon pe di ho borungku na margoar si Bintang Maria ninna ma tu Datu Parulas, jadi ninna Daru Parulas ma mangalusi olo rajanami sai talu ma tutu musu i. Dung dibege jala torang pangkataion nasida sude, mansai las ma rohana. Dung sidung pangkataion nasida i diasah Datu Parulas Parultop ma hadatuonnna ala toho do ibana Datu parutul-utul si siparata naung busuk sipangolu naung mate. Dipungka ma mangasa hadatuonna lao borhat mangalo musu ni Tuan Nahoda Raja rap borhat ma dohot angka naposona mangalo musuna tu Simsim Ulu Merah marga Pakpak.  Mardalan ma nasida sian Dolok Sompolon tuat ma nasida mangalo musu i, ro ma Datu Parulas diasa ma hadatuonna dipahabang ma losung dohot andalu patuk-tak. Dilibasi losung dohot andalu ima nasida ndang tartahan musu gabe maporus ma nasida lao mulak. Dung ma porus musu nai, mulak ma nasida tu huta Sionomhudon marlas ni roha jala marpesta nasida ala nang talu musu ni Tuan Nahoda Raja binaen ni Datu Parulas,  laos dipasu-pasu ma Datu Parulas dohot boruna si Bintang Maria dipatubegehon ma tu sionom hudon naung gabe helana Datu Parulas Parultop jadi dipasu-pasu ma Datu Parulas dohot si Bintang Maria. Dung adong nasida hira-hira 6 bulan disonduk simatuana dipangidihon nasida ma tu simatuana asa lao nasida maninggalhon sionom hudon naeng mamukka inganan. Dipaborhat Tuan Nahoda Raja dohot inana ma nasida laos borhat ma nasida manuju dompak habinsaran tungkan toruni dolok huta batu laos i ma goarna ala godang do disi batu jala disuan ma disi sada partanda hau piangin disi jala laos maringanan ma nasida disi. Disuan ma muse sada unte di porlakna jala dibaen ibana ma parikni porlak huta Balian. Laos dibaen ma parikna disi, disi ma nasida marlobu. Dung maringanan nasida disi tubu ma anakna 3, sada boruna, laos dibaen ma goar ni gellengna on
1.     Tuan Panalingan
2.     Mogothualu
3.     Tuan Ampir
4.     Sumangge (Boru)
Dung leleng nasida maringanan disi, sian i ma ibana marulak-ulak marultop sai diadang-adangi ma sude toru ni doloki  dohot nahornop laos ibana ma mambaen goar-goar ni dolok on sude mulai sian dolok huta batu, asa diboto ibana pardalananna sude ganup ari . Lao  mulak ibana tu lobuna. Ia goarni dolok on dibaen ibana ma bonana sian dolok huta batu, tungkan udutna dilambungni dolok si Harnak, dilambungna muse dolok simatabo tar tu baribai ma dolok siharnak, dilangbungna muse tungkan toruan ni dolok simatabo. Dimulai ma muse mambaen goar ni dolok on hombar tu na ni adang-adanganna marbalokkon aek Simonggo dolok Simartimpus, donokkon ni muse Dolok na Jagar ima parbalokan tu Huta ni Simatuana Tuan Nahoda Raja  ima Huta Si Onom Hudon , sian i muse marbalokkon Toba dibaen ma goarna dolok Somaila udut ni muuse dolok Nansampang, udutni muse dolok  Sibatuloting udut ni muse dolok Sitanggiang, udut ni muse dolok Sipahutu-hutu udut ni muse dolok Pinapan parbalokan tu Simanullang udut ni muse dolok Samparungan marbalokkon sude do dibaen ibana margoar dolok on asa unang olo lilu ibana ditombak i.  Songon i ma pardalanan ni Datu Parulas Parultop dung ibana maringanan di huta Batu dohot  Parikna huta Balian.
Dinasahali na so panagaman pajumpang ma ibana dohot siraja tanggal sian paradang-adangan ia si raja tunggal on dohot Datu Parulas on dipaboa nasida ma pardalanna tong ibana naro sian Toba, mangkata-hatai ma nasida nunga masibotoan be nasida tanringot tu hasogion manang parbinotoan ima naboi nasida marultop jala datu parutul-utul datu paratal-atal sipangolu naung mate siparata naung busuk. Jadi alani i gabe marale-ale ma nasida jala jot-jot ma siraja tunggal on ro maningkir-ningkir Datu Parulas tu huta Batu. Molo dapotan juhut si Raja  Tunggal on gabe diboan ma tu lobu ni Datu Parulas songon i ma parale-alean nasida.  Alanaung jot-jot si Riraja Tunggal on tu Bagas ni Datu Parulas, gabe lomo ma roha ni Siraja Tunggal on mamereng  Boru ni Datu Parulas ima siboru Sumangge naeng buatonna. Tingki mangkata-hatai nasida didok si Raja Tunggal ma naeng olionna siboru Sumangge didok Datuk Parulas  ma tu si Raja Tunggal  songon on. Boi di lehononku tu ho Borukku siboru Sumangge, alai adong pangidoanku tu ho ninna ma. Jadi ro ma Siraja Tunggal ba aha ma I raja nami paboa ma asa huboto ninna mangalusi, adong do diahu nuaeng hamusuon ai naso patut naso adat nabinaen ni Simanullang tu ahu. Rodi nuaeng Simanullang maringanan di toru ni dolok Somalia naeng gabe maringanan disi,  molo boi do ho palaohononi asa ditinggalhon hutai balele ma jolo nasida sian i.  Ido sidohononku tu ho ale Raja Tunggal. Jadi ro ma si Raja Tunggal ianggo ido pangidoanmu ale raja nami boi do i nadenggan mai ninna mangalusi Datu Parulas, jadi tutu ma diasa si Raja Tunggal ma hadatuonna olat ni dia leleonku raja nami jadi di alusi Datu Parulas ma ingkon tarlombang. Dibaen hadatuonna ni Siraja Tunggal  tutu  dipahabang ma andalu dohot losung. Mangalele musunai maporus ma nasida ala so boi be aloonna Siraja Tunggali. Jadi ro ma muse hata ni si  Raja Tunggal olat ni dia dope leleonku, dialusi Datu Parulas ma ingkon tarlombang sahat ma tu lombang i dilele muse ima na gabe parbalohan lombang i sahat tu nuaeng. Dung lao maporus musunai marlas ni roha ma nasida jala saja saut ma tutu dipasaut sangkap ni si Raja Tunggal  dipasu-pasu ma, borunai ima boru Sumanggge. Dung dipasu-pasu nasida ditinggalhon Datu Parulas ma si Raja Tunggal disi, gabe lao ma Datu Parulas mamungka lobu di Dolok Somaila laos disi ma nasida maringanan, dung maringanan nasida di toru di dolok Somaila ro ma siboru Sumangge mardalani tu huta i jala diarahonma mardalani ibotona natoluon tu huta Batu laoma nasida tu porlak Huta Balian mardalani adong disuan Datu Parulas disi hian sada unte , disi sahat nasida tu porlak huta balian on, didapot/dibereng nasida ma godang manang ramos boras ni unte on, dipanaek nasida ma unte on asa panganonna ai nunga godang angka namalamun disi. Jadi didok ibotona ma tu nasida natolu ia ho Tuan Panalingan dia di diho buaton? Roma ibana mangalusi nadingkan punsutna i. I ma di ahu Ito,  Ia ho Mogothualu dia ma diho ninna  ibotonai onma buat diahu namalamun an ninna. Ia ho Tuan Ampir  dia do buaton di ho? Ianggo ahu maulae ma ahu sian danganhon ninnama mangalusi. Jadi ro ma si Boru Sumangge mandok tu nasida huida sian pangidoan muna on, marasing-asing do pangidoan muna. Jadi ala ni i laos siapangidoan muna on laos i ma marga muna ia ndang dope dipaboa amanta marga muna ninnama.
Ia Tuan Panalingan ala marhite sian pangidoanna nadi punsutna ima na didok, jadi ala ni ba Pusuk ma margam. Ia Mogothualu pangidoanna au ma buat diahu ninna laos Buaton ma margam. Ia Tuan Ampir ala didok ibana do maulae ma ahu sian donganku ninna jadi Mahulae ma margam. Songon i ma didok boru Sumangge tu ibotona natolu on asa sahat tu saonari gabe ima marga ni natolu halak on sahat tu nuaeng. Laos dipaboa boru Sumangge ma tu Datu Parulas pardalanan na i dohot marga i  gabe didok Datu Parulas ma. Ba nunga nadenggan i ito laos ninna mangalusi. Alai dung dipasu-pasu si Boru Sumangge tu Siraja Tunggal, sai mahi-lolong da ibana ndang olo sonang rohana dibagasan manang asa tumangkas sai genja-genja ma ibana sipata didok Boru Sumangge tu amana Datu Parulas: ndang alo be ahu tusi manang ndang lomo be rohangku mamereng si Raja Tunggal i  sai dipoda-podai pe ibana ndang masuk tu roha ni Boru Sumangge. Dinasahali disungkun Datu Parulas ma ibana manang nadia do dalanna asa songon i pangalaho ni borunai alai alusna dang lomorohangku be tu si Raja Tunggal i.
Sai di sungkun ma songon on, Ai aha pangidoanmu ito asa denggan roham tu Si Raja Tunggal i muse ninna mandok: mas do, horbo do, saba do, hepeng do, abit do ndang i amang nanggo sada sian i ndang adong ninna ma mangalusi.
 Antong ho ma mandok manang aha do pangidoannmu paboa ma asa binoto ninna amana i muse. Jadi ninna Boru Sumangge mandok amana i molo  nunga hupangido lehonon mu do amang?  Ro alus ni amangna i ba olo pangido ma asa binoto manang aha do. Anggo nungauli rohamu jala las rohamu mangoloi pangidoan  hon ahu pe pangidoanku ma tu hamu amang ninnama lehon hamu ma tu ahu huling-huling ni horbo, molo nunga dilehon hamu pangidoanhi ba nunga tung las rohangku manjalo ninnama. Jadi ro ma alus ni amangna ido hape ba, tu aha ma  i nasolangku dihalak I dipangido ho ninna ido amang pangidoanhu ba i asal ma naung sian ias ni roham i, ba anggo ninna roha tu ahama I nani bolokhon ni deba i ninna amangna I mangalusi si Boru Sumangge. Jadi dung dibege hata ni boruna I dipaboa ma tu si Raja Tunggal helana i asa dibaen adatna alai parjuhutna horbo ma baenonna. Dioloi  helana i do i jala nunga las rohana nanidok ni simatuana laos dijujur  ma ari pangadation. Diboan ma horbo on jala dihulang-hulanghon ma horbo on tu sada hau nabolon, laos sihulang-hulang do goarni  huta on sahat tu saonari. Dung dijujur  ari I ma pangadationi laos dipotong ma horbo on lao panganon nisimatuanai, jadi dung dipotong didokkon si Boru Sumangge ma huling-huling ni horbo on asa dipamet-met huling-huling ni horbo I sude gabe songon tali manangsongondia ganjang tung sude do huling-huling ni horbo I dipamet-met siparhobas I gabe songon tali ma dibahen.
 Dung sidung masak sude sipanganon I, dilehon ma dipanganon ni tondongna dohot halak na ginokkon. Dipasahat mai marhite-hite adat namasatu hula-hulana. Dung sidung mangan nasida sude mangkatai adatma nasida.
Dung I ro ma amana Datu Parulas Parultop ninna ma: nunga dison huling-huling ni horbo napinangidomi ito jalo ma jala las ma roham asa mulak  ho tu lobumuna tu Huta Batu dohot helangku si Raja Tunggal: olo mang mauliate ma amang ala nunga dilehon ho pangidoanku: alai adong  saotik nari pangidoanku tu ho amang; songon on ma: olat ni dia ma dililiti huling huling ni horbo on amang ima di ahu songon pauseangku ninna ma jadi ro ma Datu Parulas amangnai mandok: tung nasibuk da ho hape ito sai hurimpu da nasotu ahu napinangidoanmi botul ma ho boru ni raja jala namalo pos ma roham huoloi pe pangidoan mi  ai bidang do tano hutambang di luat on ninna, amanai mangalusi. Jadi dimulai nasida ma manintak tali on, sia Dolok Samaila sahat ma I ma nopi-nopi dolok sian si hulang-hulang sahat mai tu dolok huta batu manang sadia  ganjangi siani muse  sahat ma manopi-nopi aek simonggu tu dolok Simartimpus sian ima muse dolok Najagar jala sahat tu dolok Somaila mulak ma muse tu sihulang-hulang gabe disi ma dibaen parbatasan disuan ma disi hau dua ima raba-raba, sada ma I disi Raja Tunggal sada ma I disimatuana Datu Parulas laos ima parbatasan dibaen. Dung dibaen nasida songon i laos dibaen ma goarni luatna Parlilitan ni huling-huling ni orbo parjuhutna i. Dipasahat ma i gabe pauseang ni boruna si boru Sumangge las ma rohana dipaborhat ma nasida lao mulak tu huta Batu huhut marpinomparma nasida disi. Ndang olo lupa sude na pinompar ni si Raja Tunggal on manghormati hula-hulana sahat tu sadarion songon sada hatangkasan ni napasangap hula-hulana dilehon nasida do sada  sasap ima sabagian jambar on sian tulan sahat tu tingki on jala sai  ditonai ompuna do nasida pasangaphon hula-hula na ganup adong mamotong horbo nasida. Dung sidung sude ulaon nasida disi marpingkir ma Datu Parulas dipangolihon ma anakna natolu on: Tuan Panalingan tu marga Sihotang,  jala Mogothualu tu marga Tamba jala anakna  paitolu Tuan Ampir tu marga Simanullang, dung marhasohotan anakna natolu on, di pajaema nasida si Tuan Panalingan dibaen ma Toru ni dolok Somaila ima na ma margahon marga Pusuk laos dilehon ma panjaeonna disi nagabe siulaonna ima Aek Pusuk Nagatimbul. Ia anakna paidua namargoar Magothualu dibaen ma tungkan Dolok Pinapan ima namargoarhon Buaton laos maringanan ma nasida disi. Siampudan na margoar tuan Ampir na marmargahon Mahulae dibaen Datu Parulas ma hutana tardingkan  samparungan jala laos dibaen ma goar ni huta simpang donokhon sampuran simpang laos disi manasida maringanan, Jadi marpinompar be nasida di ingananna be.
 Disada tingki mardalan ma Datu Parulas on, jumpangsa ma sada oroan ni halak didalan, disi dibereng ibana laos dihata-hata I ma gabe manggora ma langka ni boru-boru on, jala ditingkina tubu ma anakna sian i. tarbege ma tu nampuna oroan I gabe dilele I ma ibana naeng bunuonna. Alaini biar ni rohana maporus ma ibana lao  mulak tu toba dirohana, laos diboan ma anakna on dihadang-hadang ma dibagasan salip (hajut) jala laos dibaen ma goarna anak gajut sahat ma ibana tu huta sibisa uluan ala adong hamusuan disi gabe ditinggalhon ma anakna disi ima namamompar tuan Rangga di Samosir. Songonima Pardalan ni Datu Parulas dohot sejarahna di Luat Negeri Pusuk.
Dung mulak Datu Parulas tu Toba Samosir ditinggalhon anakna natolu on sai  mamompar ma nasida diinganan na be sude anakna natolu on gabe raja parhata jala parsadaanna. Marpungu ma nasida laos dibaen ma goarni luatna on Negeri Pusuk ala na ro sian Toba Pusuk Buhit amanasida Datu Parulas  Parultop. Dung leleng nasida diluat negeri  Pusuk, dibaen nasida ma punguan I aha do baenonta jambar di hita si Tombang Pususk on ninna nasida be sama nasida. Antong songon on mai ninna Tuan Ampir angina molo adong mamotong horbo di luat on pangidoonta ma jambarta tu na mamotong horboi ima Tuktuk ni pangaransangan di Tuan Ampir dohot sada tulan tombuk, di Mogothualu ima basik-basik ni saksi sian rang-rang si lima-lima, jala di Tauan Panalingan ba tulan tombuk ma disi ala sihahaan do dohonon manombak luat on ninna
Boha tahe molo dapotan juhut naasing nasida ba aha ma dihita lehononna. Ba’ molo dapotan buruan manang ise/godang ba lehononna ma antong tu hita upa rajanta uluna. Baima tutu nunga nadenggan I sude tuptupta on. Jala Tapaboahon ma tu marga na adong dison. Dung sidung dituptuphon nasida sude   gabe marroan ma marga naasing sian Toba tuluat negeri Pusuk sai lam martamba-tamba ma jolma ro tu Pusuk ala godang dope tano kosong na so haula nasida jala las do roha nasida disi asa lam torop pangisi di luat nasida. Dung sai marroan jolma tu luat I gabe dibaen nasida ma marhuta Tuan Situmorang ima manjaga uang ro muse sian Dairi Simsim haroroan sian Dairi. Ro muse ma sian Toba marga Nainggolan didakkon ma hutana di lambung ni Dolok Samaila manjaga sian Toba sian Tombak i, jala ro mamuse Nainggolan sian toba dibaen nasida ma marhuta ditoru ni dolok  Panipan asa adong manjaga sian Simanullang: ro ma muse parpudi sian toba ima pinompar Sitogahata dibaen ma marhuta dibariba ni aek  sisira asa adong manjaga sian dalan toba laos angka marga na asing pe nunga lam godang diluat I, alai  ianggo so jolo parmisi tu pomparan ni Tuan Ampir ndang boi marhuta disi sahat tu tingki on. Na jolo di luat ni Tuan Ampir sahat tu pomparanna parhata oloando sude turunan ni Tuan Ampir on jala natarbarita diluat i,  molo so dilehon pangisi ni luat i songon natinontuhon nasida (upa raja tu nasida) manigor ro do babiat tu angka ladang ni na so mangalehon jambar, jala mambaen hamagoan tu hutana manharati angka jolma dohot angka pinahan.
Jadi mabiar do sude naeng mamorso jambar upa raja i sahat dope tu tingki zaman Belanda taon 1925 ma parpudi  songon i ma barita ni Pomparan ni Tuan Ampir anak ni Datu Parulas dohot angka pinomparna di Negeri Pusuk.
 Asa molo adong halak di luat i na mandok sahat tu tingki on hamido mamungka luat i ndang sintong i  ima sude natarsurat na diginjang i nagabe sada kesaksian tu sude natoropi dohot angka marga tarlobi tu pinompar ni Datu Parulas Parultop angka anggi nami na di Toba Samosir. Nunga tung tangkas pinabotohon taringot ni pardalanan ni Ompunta Datu Parulas Parultop mulai sian haposoon na dope. Molo tung adong dope naso umboto marga Pusuk, Buaton, Mahulae, na di ganup inganan sahat tu tano Bangsa Indonesia manat-manat ma jaha hamu surat on mulai sian bona ma sahat tu ujungna. Horas ma!!!


Pusuk Raba-Raba, 5 Agustus 1990

*) Op. Selvia Mahulae mantan Kepala Desa Pusuk I

HUBUNGI KAMI

Contact Person Panitia:
1. Ir. Parsaoran. Mahulae (Ketua) / 081316418609
2. Peter Mahulae (Humas) / 081316494236

No. Rekening:
3242-01-015279-53-2
BRI Cab. Cengkareng Jakarta
a.n. Richard Nainggolan